Dowiedzenie prawdziwości niektórych faktów i oświadczeń składanych w trakcie procesu sądowego bywa bardzo trudne, zwłaszcza gdy można podejrzewać, że w interesie każdej ze stron jest przedstawienie tego samego zdarzenia w zupełnie innym świetle. Wykrywanie kłamstwa do dawna znajduje się w obszarze zainteresowania naukowców zajmujących się funkcjonowaniem ludzkiego umysłu, a także prawników, którzy na co dzień muszą się mierzyć z problemami wynikającymi z ograniczeń metod stosowanych do weryfikowania prawdomówności osób stających przed sądem. Jedną z metod wykorzystywanych od lat przy sprawdzaniu, czy konkretna osoba kłamie, czy mówi prawdę jest badanie wariografem. Za jego pomocą specjaliści mierzą reakcje osoby badanej na zadawane pytania i określają, jakie jest prawdopodobieństwo, że podawane przez nią odpowiedzi zgadzają się ze stanem faktycznym. Przyjrzyjmy się bliżej temu, czy biuro detektywistyczne może wykorzystać wariograf dla celów procesu sądowego.
Jakie dowody są dopuszczalne w postępowaniu sądowym?
W obowiązującym systemie prawnym podstawową rolą składu orzekającego w postępowaniach sądowych i karnych jest ustalenie prawdy materialnej, czyli zbadanie stanu faktycznego i na tej podstawie wydanie zgodnego z ograniczeniami nakładanymi przez prawo wyroku. Sędzia prowadzący rozprawę ma więc nie tylko oceniać dowody przedstawiane przez strony, ale również aktywnie brać udział w dociekaniach co do okoliczności danej sprawy. Zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym stronom przysługuje jednak pełne prawo do przedstawiania swoich wniosków dowodowych. W myśl istniejących przepisów, za dowód sąd uzna dokumenty, zeznania świadków, którzy mają bezpośrednie informacje co do okoliczności sprawy, opinię biegłego sądowego, oględziny, a także przesłuchanie stron.
W ramach toczącego się postępowania sąd może również zdecydować się na dopuszczenie wszelkich innych dowodów, które pomogą w ustaleniu prawdy materialnej, o ile w ocenie sądu są one prawdziwe. Daje to sędziemu możliwość szerokiego włączania różnych materiałów dowodowych, które zgodnie z jego doświadczeniem i wiedzą spełniają wszystkie konieczne wymogi. Wśród dowodów zarówno w postępowaniu karnym, jak i cywilnym mogą się znaleźć dowody pozyskane z naruszeniem prawa, np. uzyskane w wyniku nagrania prywatnej rozmowy telefonicznej przez jedną ze stron albo pochodzące z bezprawnego przeszukania, o ile nie można zakwestionować ich prawdziwości.
Warto pamiętać, że okazania dowodów, które są w posiadaniu strony, może również zażądać skład orzekający w toku prowadzonego postępowania. W przypadku nieuzasadnionej odmowy wykraczającej poza choćby obowiązującą świadka, powoda albo pozwanego, a w procesie karnym oskarżonego tajemnicę lekarską, radcowską czy adwokacką, sąd może nałożyć na stronę grzywnę, a jednocześnie potraktować ten fakt jako obciążający.
W jakich okolicznościach biuro detektywistyczne może dołączyć badanie wariografem do materiału dowodowego?
Badanie wariografem, zwanym także poligrafem albo potocznie wykrywaczem kłamstw jest wciąż mało popularną i niezbyt rozpowszechnioną formą potwierdzania lub zaprzeczania konkretnym faktom. Polega ono na badaniu reakcji fizjologicznych konkretnej osoby przejawiającej się zmianą ciśnienia krwi oraz tętna, a często również reakcją skórno-galwaniczną. Osoba badana jest proszona o udzielanie odpowiedzi na pytania kontrolne pozwalające na sprawdzenie typowych dla siebie reakcji fizjologicznych oraz porównanie ich z obrazem uzyskiwanym przy kwestiach dotyczących weryfikowanych faktów. Opracowywanie wyników opiera się na teorii zakładającej, że ukrywanie prawdy powoduje konieczność większego wysiłku poznawczego oraz łączy się z gwałtowną reakcją emocjonalną skorelowaną z pobudzeniem fizjologicznym. Pamiętaj, że wyniki, które otrzymasz nie będą wynikami „automatycznymi”. Musi je opracować specjalista przeszkolony w obsłudze urządzenia.
Kiedy sąd dopuści wyniki badania wariografem?
Sprawdzanie prawdomówności za pomocą wariografu sąd dopuści jedynie w ściśle określonych przypadkach. Urządzenie nie może być użyte do badania osoby przesłuchiwanej w sprawie karnej w trakcie czynności przygotowawczych i procesowych, ponieważ bada reakcję niezależną od świadomej reakcji. W myśl obowiązujących przepisów narusza to prawo do kształtowania swojej linii obrony, a przy tym jest sprzeczne z przepisami Kodeksu postępowania karnego, który wyklucza „stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych wpływających na procesy psychiczne osoby przesłuchiwanej albo mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji jej organizmu w związku z przesłuchaniem”.
Sąd zwykle dopuści badanie wariografem w sytuacji, gdy osoba, która zostanie mu poddana, uprzednio wyrazi na to zgodę, przy czym jej brak nie może być traktowany jako okoliczność obciążająca. Czynności te nie mogą się jednak wiązać z przesłuchaniem. Korzystanie z poligrafu będzie jednak w pełni dopuszczalne w ramach opinii wydawanych przez biegłych sądowych, z którymi biuro detektywistyczne często współpracuje. Pamiętaj, że nie przesądza ona samodzielnie o stanie faktycznym i można ją potraktować jedynie jako jeden z wielu dowodów dopuszczonych w sprawie. Użycie wykrywacza kłamstw jest zgodnie z przepisami możliwe również wówczas, gdy ma na celu zawężenie kręgu osób podejrzanych albo zweryfikowanie ujawnionych śladów.
Wariograf w sprawach cywilnych.
W myśl obowiązujących przepisów, badanie wariografem przez biuro detektywistyczne, (które przeprowadzą odpowiedni specjaliści) możesz również swobodnie dołączyć do materiału dowodowego w sprawie cywilnej. Musisz jednak zdawać sobie sprawę z tego, że w tym przypadku ich wartość dowodową oceni sąd i wniosek tego rodzaju sąd może zarówno przyjąć, jak i odrzucić, w zależności od okoliczności danej sprawy. Samo badanie jednak sąd zawsze potraktuje jedynie pomocniczo i jako takie nie może stanowić samodzielnego dowodu w sprawie. Istnieje wiele okoliczności, w których poddanie się badaniu będzie jednak poprawiało sytuację procesową strony. Przed zleceniem badania warto więc zawsze zasięgnąć opinii prawnika mającego doświadczenie w konkretnej kategorii spraw. Nie można też zapominać, że badanie może nie być w pełni miarodajne w przypadku osób cierpiących na schorzenia kardiologiczne oraz szereg innych dolegliwości.
